Η αγορά περιουσιακών στοιχείων από έναν σύζυγο στο όνομα του άλλου είναι μια συνηθισμένη πρακτική στα ελληνικά νοικοκυριά. Ωστόσο, το φορολογικό πλαίσιο δεν την αντιμετωπίζει ως «αυτονόητη οικογενειακή πράξη». Αντιθέτως, τη θεωρεί μεταβίβαση περιουσίας με συγκεκριμένες συνέπειες. Η σωστή κατανόηση των τεκμηρίων διαβίωσης και των κανόνων περί δωρεών είναι κρίσιμη ώστε να αποφευχθούν πρόσθετοι φόροι και κυρώσεις.
1. Τι είναι τα τεκμήρια;
Σύμφωνα με τον Κώδικα Φορολογίας Εισοδήματος (ν. 4172/2013), τα τεκμήρια αποτελούν αντικειμενικό τρόπο υπολογισμού ελάχιστου εισοδήματος με βάση τη διαβίωση και την απόκτηση περιουσιακών στοιχείων.
Τεκμαρτό εισόδημα προκύπτει, μεταξύ άλλων, από:
• αγορά ακινήτων,
• αγορά αυτοκινήτων και λοιπών οχημάτων,
• συμμετοχή σε εταιρείες,
• δωρεές ή γονικές παροχές χρηματικών ποσών.
Αν ο φορολογούμενος δεν μπορεί να δικαιολογήσει την προέλευση των χρημάτων με δηλωθέν εισόδημα ή νόμιμα απαλλασσόμενα κεφάλαια, η διαφορά φορολογείται ως εισόδημα από επιχειρηματική δραστηριότητα.
2. Συναλλαγές μεταξύ συζύγων
Η νομοθεσία προβλέπει ότι κάθε σύζυγος φορολογείται ξεχωριστά για τα εισοδήματά του (άρθρο 67 του ΚΦΕ), ακόμη κι αν υποβάλλεται κοινή φορολογική δήλωση.
Αυτό σημαίνει ότι:
• αν η σύζυγος αγοράσει ακίνητο στο όνομά της, θα πρέπει να δικαιολογεί το τίμημα με τα δικά της εισοδήματα,
• αν αυτά δεν επαρκούν, τότε η Εφορία θεωρεί ότι τα χρήματα προήλθαν από τον σύζυγο, άρα υπάρχει δωρεά.
Η δωρεά μεταξύ συζύγων, βάσει του Κώδικα Φορολογίας Κληρονομιών, Δωρεών και Γονικών Παροχών (ν. 2961/2001), υπάγεται σε φόρο δωρεάς με συντελεστή 10%.
3. Τι συμβαίνει χωρίς δωρεά
Αν δεν δηλωθεί η δωρεά:
• Η αγορά θεωρείται ανεξήγητη προσαύξηση περιουσίας για τον λήπτη.
• Η διαφορά μπορεί να φορολογηθεί ως εισόδημα με συντελεστή έως και 44%.
• Σε έλεγχο, επιβάλλονται πρόσθετοι φόροι και πρόστιμα.
Έτσι, μια απλή οικογενειακή πράξη (π.χ. «ο άντρας αγοράζει αυτοκίνητο για τη γυναίκα του») μπορεί να καταλήξει σε σημαντική φορολογική επιβάρυνση.
4. Η λύση:
Συμβολαιογραφική δωρεά χρημάτων
Για να είναι νόμιμη και φορολογικά ασφαλής η συναλλαγή:
1. Συντάσσεται συμβολαιογραφική πράξη δωρεάς χρηματικού ποσού από τον έναν σύζυγο στον άλλο.
2. Υποβάλλεται δήλωση φόρου δωρεάς στην αρμόδια Δ.Ο.Υ.
3. Καταβάλλεται ο φόρος δωρεάς 10% (εκτός αν συντρέχουν απαλλαγές, π.χ. σε ειδικές περιπτώσεις).
4. Η δωρεά καταχωρείται στα βιβλία της Εφορίας, ώστε να μπορεί να δικαιολογήσει μελλοντικές αγορές.
5. Πρακτικό παράδειγμα
• Ο σύζυγος Α διαθέτει αποταμιεύσεις 50.000 €.
• Επιθυμεί να αγοράσει στο όνομα της συζύγου Β ένα ακίνητο αξίας 40.000 €.
• Η Β δηλώνει ετήσιο εισόδημα 12.000 €.
Χωρίς δωρεά: Η αγορά δεν δικαιολογείται από τα εισοδήματα της Β → θεωρείται ανεξήγητη προσαύξηση → φορολογείται.
Με δωρεά: Ο Α δωρίζει 40.000 € στη Β μέσω συμβολαιογράφου → καταβάλλεται φόρος δωρεάς 10% (=4.000 €) → η αγορά καλύπτεται πλήρως και δεν υπάρχει φορολογικός κίνδυνος.
6. Τι πρέπει να προσέξουν τα ζευγάρια
• Να αποφεύγουν τραπεζικές μεταφορές μεγάλων ποσών χωρίς σχετική δήλωση, γιατί ενδέχεται να χαρακτηριστούν δωρεές.
• Να ενημερώνονται για τις ετήσιες υποχρεώσεις τεκμηρίων πριν από σημαντικές αγορές.
• Να ζητούν λογιστική καθοδήγηση σε περιπτώσεις δωρεών, γονικών παροχών ή κοινών επενδύσεων.
• Να θυμούνται ότι η Εφορία εξετάζει ξεχωριστά τον κάθε σύζυγο για τα τεκμήρια.
Συμπέρασμα
Οι συναλλαγές μεταξύ συζύγων δεν είναι «φορολογικά ουδέτερες». Τα τεκμήρια και οι κανόνες για τις δωρεές απαιτούν σωστή προετοιμασία και νομική συμμόρφωση. Μια προσεκτική λογιστική καθοδήγηση μπορεί να εξοικονομήσει σημαντικά ποσά και να αποτρέψει προβλήματα σε ενδεχόμενο φορολογικό έλεγχο.
